Gek van Wachtwoorden!

Vorig jaar nam ik deel aan een congres waar een psychiater de dagvoorzitter was. Wat mij opviel, nadat ik hem een paar keer had horen spreken, was dat hij over zichzelf praatte in de tweede persoon; ‘…dan doe je...’. Deze manier van spreken suggereert een afstand tussen de verteller en het onderwerp. Iemand die over zichzelf in de ‘je vorm’ praat, staat verder van zijn gevoel af. Zo heb ik inmiddels geleerd tijdens mijn psychologie opleiding. Iedereen doet het wel eens, het is iets heel menselijks. Zelf ben ik hier ook regelmatig op gewezen door anderen. Daardoor werd ik me er bewust van. Zou deze psychiater zich hiervan bewust zijn? Tenslotte is hij ook maar gewoon een mens. Met kwaliteiten én blinde vlekken. Met sterke én kwetsbare kanten… Het is me vaker opgevallen dat psychiaters, maar ook andere mensen in hoge posities, meestal vrij makkelijk een presentatie of goed verhaal kunnen houden. Zolang het maar niet over henzelf gaat… Dan is het ineens niet meer zo makkelijk. Misschien zelfs wel eng. Jezelf kwetsbaar opstellen, kom op zeg. Waarom zou ik? Terwijl we dit wél van onze patiënten verwachten….De algehele concensus is dat een leidinggevende geen kwetsbaarheid mag tonen omdat hij dan geen goede leider zou zijn. En de leidinggevende neemt dan de rol aan van de sterke onkwetsbare leider. Dat open zijn over je eigen kwetsbare kanten nog best lastig is, werd mij heel duidelijk toen ik een presentatie hield over herstel en ervaringsdeskundigheid voor een groep managers en directeuren. Hier zaten ook diverse hulpverleners (waaronder psychiaters) tussen. Zelf vertelde ik hier voor het eerst dat ik ooit manisch-psychotische symptomen heb gehad. Na mijn vraag wie er nog meer ooit zelf te maken had gehad met een psychische aandoening, werd het helemaal stil... Bij een groep van 60 mensen kan dat statistisch gezien niet kloppen. Na enige aarzeling gingen er toch 2 vingers omhoog. Een van hen kwam later naar me toe en zei “Ik ben blij dat je mij niets vroeg..”. Voor haar was het duidelijk nog te ‘vers’. Dat iemand open kan én durft te zijn, heeft alles te maken met zijn of haar eigen herstelproces. Daarbij speelt veiligheid een belangrijke rol. In een grote groep is het over het algemeen wat onveiliger om iets persoonlijks te vertellen. Dat kan alleen als je genoeg hersteld bent en je voorbij de schaamte bent. Want dat schaamte een rol speelt, staat voor mij vast. De rol aannenemen waarva je denkt dat in de organisatie of functie gevraagd wordt.Mijn indruk is dat hulpverleners die zelf te maken krijgen met psychische problemen, enorm worstelen met schaamte. Misschien wel juist omdat ze hulpverlener zijn. Alsof je dan nooit kwetsbaar bent… Daarnaast speelt angst een rol. Onlangs sprak ik een hulpverlener die training geeft aan mensen met een eetstoornis. Zij vertelde dat haar collega’s niet weten dat ze zelf in het verleden met deze problematiek heeft geworsteld. Wat houdt je tegen? Vroeg ik haar. “Ik ben bang dat ze me dan niet meer geschikt vinden om dit werk te doen…” Ik denk dat juist dat dit een meerwaarde biedt voor haar werk. Mits ze zelf voldoende hersteld is en haar eigen ervaring functioneel weet in te zetten. Ik ben met haar hierover in gesprek gegaan. Over hoe ze hier zelf in staat en wat het voor haar makkelijker zou maken om het bespreekbaar te maken. Hulpverleners die worstelen met hun eigen ervaringen. Dit is wat ik vaker tegenkom in mijn werk als ambassadeur van het OOKK team (Open Over Kwetsbaarheid en Kracht) binnen een GGZ instelling. Het helpt om het onderwerp bespreekbaar te maken, zodat taboes hierover kleiner worden. Onze missie is zoveel mogelijk collega’s bewust te maken van hun eigen kwetsbaarheid en kracht. De uitdaging is een open cultuur te creëren waarin een ieder veiligheid ervaart om zoveel mogelijk zichzelf te zijn. Ik wil psychiaters uitnodigen om met andere ogen naar zichzelf én naar hun patiënt te kijken. Iedereen kan morgen zomaar ‘patiënt’ zijn. Ook jij. Sterker nog, iedereen is wel eens patiënt geweest. Of kom je nooit bij de huisarts? De zogenaamde scheidslijn tussen patiënt en hulpverlener is flinterdun. We hebben allemaal kwetsbaarheid én kracht in ons. Natalie Wensveen, ambassadeur OOKK team, kartrekker herstel en ervaringsdeskundigheid, psycholoog i.o.